گردشگري موتور توسعه اقتصادی
چگونه گردشگری می تواند محرک توسعه صنعتی در مناطق کمتر توسعه یافته شود
چابهار هر ساله شاهد حجم بالايي از مسافران نوروزي است كه به اين شهر هجوم مي آورند. سيماي شهر مملو از چادرهاي بر افراشته، خيابانهاي شهر مسدود از ترافيك سنگين خودروها، خدمات شهري با فشار سنگين توليد زباله و فاضلاب مواجه است. ولي سوال اساسي اين است كه چگونه مي تواند اين تمايل گردشگران تبديل به شغل، توليد ثروت و توسعه كسب و كار براي جامعه محلي نمود. در حاليكه گردشگري صنعتي ارزان با اشتغالزايي بالا محسوب ميشوند كه مي تواند اقتصادهاي كمتر توسعه يافته را تحريك كرده و پلي براي حركت به توسعه صنعتي و تجارت باشد، ولي اينهمه نيازمند نگاه جدي و بابرنامه به گردشگري است.
نگاه صنعتي و غير تفنني به گردشگري نيازمند وجود زيرساخت هاي لازم، فضاهاي اقامتي و گردشگري، فعاليت هايي كه گردشگران را مجبور به ماند و هزينه كرد نمايد. و البته اينهمه زماني موثر و كارامد خواهد بود كه در قالب يك زنجيره اقدامات مرتبط برنامه ريزي و مديريت شوند. #برنامه اي كه نيازها و جاذبه هاي گردشگران را به #فضا ها و #فعاليت هاي گردشگري مرتبط كرده و برنامه اقدامات و فرصت هاي سرمايه گذاري را تعريف نمايد. اولين گام و جدي ترين اقدام دستيابي به يك تفاهم ملي بين تمامي تصميم گيرندگان است كه گردشگري يك #صنعت جدي است كه مي تواند ضمن توليد تعداد زيادي شغل براي جامعه محلي، محرك توسعه ديگر صنايع باشد.
- استراتژي گردشگري
پس از دستیابی به #تفاهم_ملی مبنی بر پذیرش گردشگري به عنوان يك #صنعت، اولين گام براي دستيابي به اهداف اين صنعت، ايجاد نظامي براي برنامه ريزي اقدامات، هدايت سرمايه ها و همراستايي فعالان صنعت است. برنامه ریزی صنعتی به معنای رسیدن به چهارچوب مورد توافق تمامی ذینفعان است که فعالیت ها، فضاها، اقدامات و سناریوهای متفاوت برا ی توسعه گردشگری را تعیین و برنامه ریزی می کند. در قالب این برنامه که می تواند به شکل یک خطی مشی کلان و یا برنامه های اجرائی جزئی تدوین شود، مشتریان هدف کدامین گروه هستند و البته چه اقدامات و زیرساخت هائی برای نگهداشت و بهره برداری از این گردشگران الزامی است. این همه #برند_گردشگری منطقه را تعریف می نماید، که در واقع چهارچوبی است برای رسیدن به یک درک مشترک و هدایت فعالان و سرمایه گذارران در یک مسیر همراستا.
برند گردشگري چشم اندازی است که در نتیجه استفاده از قابلیت ها و پیاده سازی استراتزی های توسعه برای یک منطقه ایجاد می گردد. انتخاب برند صحیح نتيجه استفاده صحيح از ظرفيت هاي گردشگري مانند طبيعت بكر، خريد ارزان، هواي خوب در فصل خاصي از سال، ساحل دريا است و یا ظرفیت القائی حاصل از اقدامات یا پروژه های توسعه مانند فستیوال ها، نمایشگاه ها، مسابقات و …است که قابلیت موضعي ایجاد می کند. انتخاب برند گردشگری حتی فراتر از تاثیر در صنعت کردشگری می تواند دیگر حوزه های توسعه یک منطقه گردشگری را نیز متاثر نماید. انتخاب برند خاص گردشگری می تواند ویژگی های شهرسازی منطقه را متاثر نماید ويژگي هاي مانند سبک معماري و طراحی فضاهای عمومی شهری، نسبت مطلوب فضاي سبز و سيماي شهري.
برند گردشگری پیام مهمی برای فعالان و سرمایه گذاران این صنعت می باشد. و عدم انتخاب صحیح آن موجب سردرگمی فعالان و یا هدر رفت سرمایه ها در جائی است که ظرفیت و قابلیت کافی برای توسعه ندارد. حالا سوال این است که برند گردشگری در چابهار چیست؟ آیا در ذهنیتی که گردشگران و سرمایه گذاران از برند چابهار دارند یکسان است؟ آیا گردشگران هدف انتخاب شده (البته اگر این انتخاب هدفمند بوده است) به اشتغال و توسعه کسب و کار در منطقه کمک می کنند؟ اصولا چرا در توسعه منطقه آزاد چابهار به دريا و فعاليت هاي گردشگري ساحلي بي توجه اي شده است.
- برنامه توسعه گردشگري
لازمه هر برنامه بازاریابی، شناخت بازار هدف و تمرکز بر مشتریان هدف بر اساس ظرفیت ها و قابلیت های سازمان است. اینکه بدانیم چه نوع گردشگرانی، با چه تمایلات، علاقه مند های و یا رفتار خاصی مورد نظر هستند می تواند جهت گیری برای سرمایه گذاری، تبلیغات و برنامه های سازمان را متاثر کند و این دقیقا فرصت بهبودی است که کلیه مناطق آزاد از ان محروم هستند. شناخت و طبقه بندي انواع گردشگري و برنامه ريزي براي حذب طبقات موثر و متناسب با ظرفيت هاي زيرساختي و محدوديت هاي فرهنگي، بهره وری سرمایه را به مراتب افزایش می دهد و برای این منظور نیازمند جمع اوری و پایش اطلاعاتی كليه گردشگران بالقوه و بالفعل (فراتر از تعداد مسافران وارد شده) است.
برنامه گردشگر یعنی تعریف #فعاليت هاي جذاب برای گردشگر هدف، ایجاد #فضاهای اقامتی و خدماتی مناسب، شناسائی زیرساخت های مورد نیاز برای استمرار خدمات، و دست آخر مسیرهای مطلوب ترانزیتی و ورود گردشگر . و این همه در قالب یک استراتژی مشخص برای توسعه گردشگری (که نماد خارجی ان برند گردشگری است) منظم می گردد.
طرح كالبدي گردشگري مي بايست بازتابي از برنامه ها و سرانه ها گردشگري هدف طراحي باشد. فضاهاي گردشگري بايد براي استفاده از ظرفيت هاي منطقه (بوم شناسي و ويژگي هاي طبيعي) طراحي شود و يا ايجاد فرصت براي افزايش ظرفيت هاي جديد (فرهنگي، نمايشگاهي، خريد و ….) نمايد.در هر حال تعادل سبد گردشگري وابسته به تنوع فعاليت و فضاهاي در دسترس گردشگران خواهد بود.
- فعالیت های گردشگری
فضاهاي فرهنگي مانند مجتمع هاي سينمايي، تالارها، سالن هاي كنسرت، گالري ها، موزه ها، فرهنگسراها و … ظرفيت شكل گيري فعاليت هاي مطلوب گردشگران فرهنگي فراهم مي كند
گردشگر فرهنگي قشر خاصي از گردشگران را هدف قرار مي دهد كه در لايه هاي بالايي اجتماعي قرار دارند و معمولا از لحاظ اقتصادي طبقه متوسط محسوب ميشوند. نحوه رفتار و علائق اين قشر از جامعه عموما باعث ارتقاي فرهنگ و شان منطقه شده و با توجه به مرجعيت قشر فرهنگي در جامعه ملي، مطلوبيت گردشگري منطقه را بالا مي برد و تبليغ براي ديگر اقشار جامعه است
فضاهاي فرهنگي علاوه بر توسعه اقتصاد صنعت گردشگري ميتواند در تبادلات اجتماعي، تقويت يكپارچگي ملي و ورود راحت تر جوامع محلي در جغرافياي ملي و حتي بين المللي مي گردد. در نتيجه اين تبادلات مي توان انتظار داشت جوان منطقه محروم بتواند در ديگر شهرهاي بزرگ پذيرفته شده و موفق شود.
گردشگري فرهنگي مي تواند شكل دهنده بازار محصولات فرهنگي باشد. بازار فرهنگي امكان داد و ستد بين فرهنگ ها فراهم مي كند. و در صورت ايجاد ظرفيت جذب محصولات متفاوت، مي توان فرهنگ محلي رو معرفي كرده و حتي براي محصولات فرهنگ بومي مشتري پيدا كرد.
استان بلوچستان به عنوان مرز فرهنگ ايران و شبه جزيره هند، ظرفيت تنوع فرهنگي، نواوري در توليد محصولات متفاوت فرهنگي و حتي قرابت فرهنگي بين تمدني ايجاد مي كند. بلوچي دوزي يكي از ظرفيت ها بود كه سال پيش موفقيت خوبي داشت. ولي اين ظرفيت ها به دليل نبود فضاهاي فرهنگي فعال نشده و عملا مغفول مانده است.
- بوم گردی
محیط روستا براي بسياري از مردمان شهرنشين یک جاذبه گردشگری مي تواند باشد كه ارامش زندگي شهري دور شده و از نزديك زندگي بومي را تحربه كنند. بازارچه_عرضه محصولات روستایی در روستاهایی که در مجاورت مناطق گردشگري قرار دارند، فرصتی کم‌نظیر برای اقتصاد گردشگری ايجاد ميكنند. روستاي تيس واقع در منطقه آزاد چابهار سالانه محل اقامت تعداد زيادي گردشگر است كه متاسفانه فعاليت و ظرفيتي براي بهره برداري و ايجاد اشتغال از اين محل تعريف نشده است.
احداث این بازارچه‌ها در معرفی فرهنگ بلوچستان بسیار مؤثر است. محصولات قابل عرضه در روستاها در حوزه کشاورزی و صنایع روستایی است و گردشگران نیز اشتیاق زیادی برای تهیه این محصولات دارند، ولی مکانی که آنان را به این محصولات برساند، وجود ندارد و در واقع این بازارچه‌ها حلقه مفقوده میان صنعتگران روستایی و گردشگران هستند. ایجاد رستورانی کوچک و اقامتگاهی که برای ساعاتی مسافران گذری را به سمت خود بکشاند قطعا اشتغال مطلوبی را در روستا ایجاد می‌کند
5. فضاهای اقامتی
يكي از زيرساخت هاي مهم و پرهزينه گردشگري، فضاهاي اقامتي و هتل ها است. كمبود تخت هاي هتل و هزينه هاي سرسام اور اقامت در ايران، بسياري مواقع مزيت گردشگري داخلي را از بين مي برد. مسافري كه مجبور است براي يك شب اقامت هزينه بليط ٨٠٠ هزار تومان و هتل ١ميليون توماني را پرداخت كند، منطقي است كه تركيه يا مالزي را ترجيح بدهد. ساخت هتل هاي با درجه بندي هاي متفاوت، براي انواع اقشار گردشگر و نظارت بر قيمت گذاري و كيفيت خدمات مراكز اقامتي، مرغوبيت گردشگري را به شدت افزايش مي دهد. در منطقه آزاد چابهار، يكي از برنامه هاي جدي براي توسعه گردشگري #جذبسرمايه گذاري در احداث و ارتقا هتل هاي چندستاره و مراكز اقامتي متنوع است.
علاوه بر اين بخشي از گردشگران هدف (كه معمولا به قصد #بوم_گردي يا خريد سفر مي كنند) تمايل به كمپينگ و اقامت ارزان دارند. ساخت فضاهاي خاص كمپينگ و ارائه خدمات مناسب به مسافران در فضاهاي مشخص شده، موجب ميشود ازدحام و ترافيك از فضاي محدود زون تجاري خارج بشود و سيستم حمل و نقل عمومي درست كار كند، سيماي شهري خراب و بهم ريخته نشود، خدمات رساني و تامين امنيت با مشكل مواجه نشود، ضمن ايجاد شغل (پاركبان، خدماتي و …) هزينه هاي خدمات ارائه شده جبران شود
6. جذب گردشگری خارجی
گردشگر خارجی فرصتی برای ارزآوری و البته معرفی طرفیت های فرهنگ ملی به کشورها دیگر است. ولی گردشگر هدف کدام است و چه کشورهائی می توانند فرصت جذب گردشگر برای ما فراهم کنند. اینجا است که توجه به رفیت های فرهنگی و محدودیت های اجتماعی باعث می شود که به جای تمرکز بر بازهارهای گران و پررقیب، سرمایه گذاری بر بازرهای گردشگری نمائیم که فرابت های فرهنگی امکان تبادل گردشگر و جذابیت گردشگری را ایجاد نماید.
جغرافياي نوروز، نشان دهنده ظرفيت فوق العاده اي است كه مي تواند به اقتصاد #گردشگري كشور و در نهايت هژموني #فرهنگ ايران در مناطق همسايگي خود كمك كند
در حاليكه سياست گذاري ما در تصور موهوم براي جلب گردشگر از اروپا و اسيا دور هستند كه نه تناسب فرهنگي براي آن وجود دارد و نه زيرساختهاي جذب گردشگر، چه ميزان از ظرفيت فرهنگي نوروز بهره برده ايم؟ و اصولا چقدر براي استفاده از اين فرصت هدف گذاري و برنامه ريزي كرده ايم!
گرشاسب خزائنی
مردادماه 1398، منطقه ازاد چابهار
ثبت دیدگاه