تدارک طرح های عمرانی و پروژه های زیرساختی، به دلیل حجم مالی بالا و پیچیدگی های فنی معمولا دارای چالش های فنی است که می تواند زمینه های فساد و هدر رفت منابع در پروژه را ایجاد نماید. و در کتابی که اخیر پرفسور چان و همکارش منتشر نموده اند نشان داده است در سطح بین المللی نیز برای شناسائی و مقابله با فساد چالش های جدی وجود دارد.

علیرغم قوانین متعددی که برای واگذاری، نظارت و تائید طرح های عمرانی تدوین و اجرائی شده است، همانطور که در گزارش سازمان بازرسی کل کشور بیان شده است؛ هنوز اقدامات زیادی باید صورت گیرد. اقداماتی که بایست با هدف هدایت شفاف روند واگذاری طرح عمرانی، تدارک کالا و خدمات مشاوره مدنظر قرار گیرد.

مفهوم فساد در طرح های زیر ساختی

بر خلاف تصور عامه، فساد در طرح های عمرانی لزوما به معنای کسب منفعت مالی برای فرد یا افراد نیست. فساد در طرح های عمرانی، لزوما با تعاریف فساد اداری مانند اختلاس، ارتشا و …. همسانی ندارند. و نیاز دارد که نگاهی متفاوت به این حوزه ادبیات داشت.

فساد در زیرساخت به معنای اقدامات و اتخاذ سیاست هائی است که موجب هدر رفت سرمایه های ملی و یا کاهش بازده طرح ها می گردد. فرض کنید یک پروژه زیرساختی با هزینه گزاف در یک منطقه توسعه نیافته تعریف می شود بدون انکه بودجه آن به درستی تامین گردد. در نهایت برخلاف تبلیغات برای اتمام سریع پروژه، یک طرح نیمه تمام به تعهدات دولت اضافه شود که سالها موضوع نارضایتی عمومی گردد.

اهمیت این نگرانی زمانی بیشتر لمس می شود که بدانیم تجارب زیادی از تعریف پروژه ها به روش مشابه در کشور وجود دارد. به نحوی که در سال ۹۹ برآورها نشان می دهد که بیش از ۶۰۰ هزار میلیارد تومان پروژه نیمه تمام در کشور وجود دارد. مبلغی برابر با ۳۰ سال بودجه عمرانی کشور (با فرض ثابت ماندن تورم!).

یا تصور نمائید یک پروژه بازسازی تعریف می شود. ولی به دلیل انکه در زمان تعریف پروژه براورد دقیق از احجام کار انجام نشده است و یا خواسته های ذینفعان به درستی مستند نگردیده است، عملا پروژه به چندبرابر قیمت و چندین برابر زمان اتمام می یابد. در پایان ذینفعان اصلی اعتقاد دارند پروژه نیمه تمام است و تمامی تعهدات انجام نشده است.

همه اینها می تواند موجب افزایش هزینه و زمان پروژه ها گردد و عملا منابع ملی را هدر داده و “حیف” نماید. شناخت دقیق مفهوم فساد در طرح ها و ایجاد ساختارهای نظارتی و هدایتی برای مقابله با این موارد می تواند ضمن افزایش بهره وری منابع ملی؛ می توان به افزایش رضایت عمومی و بهبود خدمات عمومی کمک شایان نماید.

کتاب پرفسور چان