در دوره ای که کسری بودجه عمومی و تحریم فاینانس خارجی، منابع مالی در اختیار پروژه ها را  به شدت محدود کرده است. صندوق های پروژه می تواند با هدایت نقدینگی سرگردان می تواند فرصتی مناسب برای تامین مالی پروژه ها فراهم آورد.

بررسی بازارهای مالی کشور در چند ماهه اخیر نشان می دهد که حجم نقدینگی به سمت بازار سرمایه سرازیر شده و هر روز شاخص بورس را مثبت و مثبت تر می کند. و شرکت ها توانسته اند حجم زیادی از نقدینگی مورد نیاز خود را از این بازار دریافت نمایند. ولی پروژه های زیرساختی به دلیل فراهم نبودن ساختارها و عدم آشنائی مدیران حوزه ساخت با ابزارهای نوین تامین مالی؛ از این روند چندان بهره ای نبرده اند.

یکی از راهکار مناسب برای تامین مالی پروژه ها از بازار سرمایه، صندوق های پروژه هستند. در این نوشته با مرور تجربه صندوق پروژه پرند مپنا، به طرفیت ها و راهکاری استفاده از این ابزار کارامد برای تامین مالی پروژه ها پرداخته شده است.

صندوق پروژه چیست؟

صندوق پروژه یکی از انواع صندوق‌های تامین مالی است که سرمایه های خرد را از عموم جمع آوری کرده و به ساخت و بهره برداری از پروژه‌های زیرساختی تخصیص می‌دهند.

ارزش هر واحد سرمایه گذاری صندوق براساس خالص ارزش دارایی ها تعیین می شود. با عرضه عمومی واحدهای صندوق، قیمت این اوراق در بازار رابطه منطقی با خالص ارزش دارایی های هر واحد خواهد داشت.

سرمایه‌گذاری در صندوق قابلیت نقدشوندگی بالا دارد و سرمایه گذار می‌تواند واحدهای سرمایه‌گذاری خود را در هر زمان از طریق فروش به بازار گردان یا اشخاص دیگر به ‌نقد تبدیل کند.

سرمایه‌گذار در صندوق‌ پروژه اطمینان دارد که سرمایۀ وی به‌طور مستقیم صرف اجرای پروژۀ خاص می‌شود و منافع سرمایه‌گذار تنها به منافع آتی آن پروژه وابسته است.

این صندوق ابزار مناسبی برای تأمین مالی برای پروژه‌های بزرگ‌مقیاس است و ساختار شفاف‌تر برای نظارت بر حسن هزینه کرد و حسن اجرای پروژه ایفا می‌کند.

به دلیل این‌که فعالیت صندوق به‌وسیله حسابرس صندوق نظارت می‌شود، احتمال سوءاستفاده از سرمایه صندوق کاهش می‌یابد. و صندوق به صور مستمر اطلاعات گزارش پیشرفت پروژه،‌ گزارش عملکرد و صورت های مالی دوره ای صندوق را در دسترس سرمایه گذاران  قرار می دهد:

مزایای صندوق سرمایه گذاری پروژه

اصولا تامین سرمایه در صندوق پروژه ها به دلیل کاهش مدت پذیره نویسی و عدم نیاز به ثبت تغییرات سرمایه نزد مرجع ثبت شرکت ها، زمان کمتری را نیاز دارد. همچنان که می تواند با جدائی مالکیت از مدیریت، تخصص بیشتری را در حوزه مدیریت پروژه و تامین مالی به صنعت ساخت اضافه نماید.

مزایای تامین مالی با صندوق پروژه به شرح زیر است:

• کاهش زمان افزایش سرمایه:
• جدایی مالکیت از مدیریت و عدم تسری ریسک پروژه به سرمایه گذاران
• افزایش شفافیت سرمایه گذاری در پروژ ه ها
• قابلیت نقد شوندگی بالای سرمایه گذاری
• امکان تأمین مالی بدون نیاز به وثایق رهنی یا ترازنامه پیمانکار (مالک پروژه)
• امکان بهره مندی از معافیت های مالیاتی

ساختار مدیریت پروژه در صندوق سرمایه گذاری

صندوق به‌منظور انجام پروژه مورد نظر، یک شرکت سهامی خاص به نام «شرکت پروژه» تأسیس می‌کند. در این حالت مدیریت و مسئولیت تمامی امور پروژه در طول دوران ساخت و بهره برداری به عهده شرکت پروژه خواهد بود. شرکت پروژه، پس از تکمیل و آغاز مرحله بهره‌برداری تبدیل به یک شرکت سهامی عام شده و در بورس یا بازار خارج از بورس پذیرش و قابل معامله می‌شود.

پس از ساخت پروژه و با تبدیل به سهامی عام شدن و عرضه شدن سهام شرکت، فعالیت صندوق پایان پذیرفته، تمامی دارایی‌ها و بدهی‌های صندوق به شرکت پروژه منتقل‌شده و به دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق، به همان نسبت، سهام شرکت پروژه واگذار می‌شود.

شرکت ‌پروژه، بر اساس یک قرارداد با صندوق، انجام کل مراحل اجرای پروژه را با مشخصات، کیفیت، زمان‌بندی و با دریافت مبالغ مندرج در طرح توجیهی را بر عهده دارد. تعدیل هزینه‌های پیش‌بینی‌شده انجام پروژه نیز تنها با تأیید مجمع صندوق امکان‌پذیر است.

تامین مالی از طریق صندوق پروژه

تامین مالی در صندوق سرمایه‌گذاری پروژه، مبتنی بر مفاهیم و روش‌های تأمین ‌مالی پروژه (Project Finance) است. تامین منابع مالی مورد نیاز پروژه، از طریق فروش واحدهای سرمایه‌گذاری انجام می‌شود. صندوق ها راهکاری بسیار کم ریسک‌تر نسبت به سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت هستند. و با مدیریتی حرفه‌ای و نقدشوندگی خوب می‌توانند گزینه‌های خوبی برای سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت باشند.

ساختار شرکت پروژه در تامین مالی پروژه ای، این امکان را فراهم می‌کند که فضای تأمین مالی و فضای اجرایی پروژه، کمترین تأثیر منفی را بر یکدیگر بگذارند. سرمایه‌گذاران با سرمایه‌گذاری در صندوق پروژه و نه مستقیماً در پروژه موردنظر، می‌توانند هر زمان که بخواهند با فروش سهام یا اوراق خود، از مزایای خروج سریع از پروژه بدون تحت تأثیر قرار دادن ساختار اجرایی پروژه استفاده کنند و در این شیوه لطمه‌ای به ساختار اجرایی پروژه وارد نخواهد شد.

توسعه صندوق‌های پروژه

به دلیل عدم اعتماد مردم به سرمایه گذاری های تأمین مالی بلند مدت و فرهنگ دریافت سود ثابت در بازار سرمایه کشور از یکسو و سوابق منفی پروژه‌ها به دلیل تاخیرات و افزایش هزینه های اجرا از سوی دیگر چالش‌های جدی را در برابر توسعه صندوق‌های پروژه قرار داده است.

• برای توسعه و افزایش سهم این ابزار در تامین مالی پروژه ها می توان راهکارهای زیر را پیشنهاد نمود:
• تعیین سرمایه‌گذاران هدف با افق سرمایه‌گذاری درازمدت از طریق ایجاد سازوکار انگیزشی برای آن‌هاست.
• ارزیابی و کنترل طرح های توجیه فنی و اقتصادی توسط مرجع ثالث،
• تشکیل شرکت‌های پروژه برای پروژه های بزرگ کشور و نشان دادن توانائی پروژه ها در بازگشت سرمایه مناسب،
• تأسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری در پروژه‌های توسعه‌ای با در نظر گرفتن مشوق‌های پیشنهادی و
• فروش سهام شرکت‌‎های پروژه بر اساس استراتژی‌ خروج دولت از صنعت ساخت
• انتشار و فروش اوراق اختیار فروش تبعی (Option Put Embedded) واحدهای سرمایه گذاری صندوق به قیمت مشخص و در مقاطع سالانه
• دادن حق تقدم خرید سهام شرکتی که پس از انحالل صندوق تأسیس خواهد شد

می توان با اصلاح ساختار صندوق پروژه ها گروه‌های مختلف سرمایه‌گذاری را به این صندوق ها جذب نمود. به‌منظور جذاب شدن صندوق سرمایه‌گذاری پروژه می‌توان مکانیزم های انگیزشی زیر را طراحی کرد:

• اولویت‌ داشتن در قراردادهای همان پروژه،
• پذیرش واحدهای سرمایه‎گذاری به‌عنوان ضمانت حسن انجام کار در آن پروژه و
• ارائه سلف محصولات علاوه بر سود صندوق در پایان عمر صندوق برای دارندگان واحدهای مشارکتی و
• تضمین حداقل بازدهی در صورت ابطال برای سهامداران عادی که ریسک‌پذیری کمتری دارند.
• شرکت های پیمانکار می‌توانند دارایی‌های خود در پروژه‌های توسعه‌ای‌ را به‌عنوان آورده غیرنقدی تحویل صندوق پروژه دهد

مراحل فعالیت صندوق پروژه

• ارائه طرح توجیهی و ارکان پروژه صندوق
• دریافت مجوز تاسیس از سازمان بورس
• ثبت شرکت نزد مرجع ثبت شرکت‌ها
• دریافت مجوز فعالیت از بورس
• تاسیس صندوق
• فروش واحدهای سرمایه گذاری
• تاسیس شرکت پروژه
• اجرای پروژه
• اتمام پروژه و تبدیل شرکت به سهامی عام
• تخصیص سهام به سرمایه گذاران اولیه (تصفیه صندوق)

صندوق پروژه مپنا

در حال حاضر تنها صندوق پروژه فعال در ایران صندوق سرمایه گذاری پروژه آرمان پرند مپنا است. این صندوق ابتدای سال ۹۶ فعالیت خود را آغاز نمود. هدف پروژه این صندوق تبدیل نیروگاه گازی به سیکل ترکیبی است.

پروژه موضوع صندوق عبارت است از خرید نیروگاه گازی پرند، متعلق به شرکت تولید برق پرند مپنا و تبدیل آن به یک نیروگاه سیکل ترکیبی از طریق احداث بخش بخار. در حال حاضر این نیروگاه مشتمل بر ۶ واحد گازی با ظرفیت نامی کل برابر ۴۵۹مگاوات است. طرح توسعه این واحد گازی از طریق ساخت و نصب ۳ واحد بخاری هر یک به ظرفیت ۱۶۱ مگاوات و اتصال آن به خروجی بخش گازی انجام می شود.

احداث بخش بخار نیروگاه متکی بر وجود قرارداد بیع متقابل بین شرکت مادر تخصصی توانیر و شرکت تولید برق پرند مپنا (مالک نیروگاه) صورت می گیرد. این صندوق قابل معامله در بورس انرژی می‌باشد.

 

گرشاسب خزائنی

تهران، اردیبهشت ۱۳۹۹